Ρήγας Βελεστινλής ή Φεραίος 1757-1798

"Όποιος ελεύθερα συλλογάται, συλλογάται καλά".

Ο Ρήγας Βελεστινλής ή Φεραίος (Βελεστίνο, 1757 - Βελιγράδι, 24 Ιουνίου 1798) ήταν Έλληνας συγγραφέας, πολιτικός, στοχαστής και επαναστάτης. Θεωρείται εθνομάρτυρας και πρόδρομος της Ελληνικής Επανάστασης του 1821.

Όνομα

Το βαπτιστικό του ήταν Μανώλης και ως επώνυμο χρησιμοποιούσε το όνομα της μητέρας του, κατά τη συνήθεια των λογίων της εποχής του. Ο ίδιος υπέγραφε ως «Ρήγας Βελεστινλής» και ουδέποτε ως «Φεραίος», κάτι που είναι δημιούργημα μεταγενέστερων λογίων. Το θεωρούμενο μέχρι πρόσφατα ως πραγματικό του όνομα Αντώνιος Κυριαζής έχει διαγραφεί ως ανιστόρητο από τα βιβλία Ιστορίας της ΣΤ' Δημοτικού.

Έχουν περάσει ΤΌΣΑ χρόνια από το θάνατό του κι εξακολουθεί να λάμπει ως φωτεινό αστέρι στο ιστορικό στερέωμα της Πατρίδας μας ο Ρήγας ο Βελεστινλής.
Και είναι σημείο αναφοράς όχι μόνο για όσους από μας αναζητούν πρότυπα που θα τους. εμψυχώσουν στου δύσκολους σημερινούς καιρούς και θα τους δείξουν τον δρόμο προς την ελευθερία της σκέψης, την ελευθερία της Πατρίδας ή την ελευθερία του να ονειρεύεσαι ένα καλύτερο κόσμο, αλλά και για τους γειτονικούς μας βαλκανικούς λαούς.
Δεν θα σκιαγραφήσω τη μορφή και το έργο ενός μεγάλου, όπως είναι ο Ρήγας, και μάλιστα μετά τον πλούτο των δημοσιευμάτων που αφθονούν ως τις μέρες μας. Θα περιοριστώ μόνο στην επισήμανση ορισμένων, ελαχίστων θα έλεγα, πτυχών της δράσης του υπέροχου αυτού οραματιστή, ο οποίος θυσίασε τον εαυτό του στο βωμό της ελευθερίας.
Η φλόγα για απελευθέρωση της υπόδουλης πατρίδας από τον Τουρκικό ζυγό τον ώθησε από νωρίς να σταθμίσει τη στάση του ως προς τον ασφυκτικό κλοιό που του δημιουργούσε η υποδούλωση και η μακρόχρονη κατοχή. Νέος, ανήσυχος και τολμηρός, ταυτόχρονα όμως και σπουδασμένος, σφυρηλάτησε την ιδέα και αναζήτησε τον τρόπο, με τον οποίο θα βοηθούσε την πατρίδα του.
Είδε ο Ρήγας το φως της Γαλλικής Επανάστασης και είπε: "Αφού κατόρθωσαν οι Γάλλοι να διώξουν τον βασιλιά εκείνης της Αυτοκρατορίας, γιατί εμείς να μην μπορούμε να κάνουμε μια επανάσταση με αυτούς εδώ τους λαούς και να διώξουμε τον Σουλτάνο;"
Η Γαλλική Επανάσταση αποτέλεσε ασφαλή απόδειξη για τον Ρήγα ότι βρίσκεται σε καλό ιδεολογικό και επαναστατικό δρόμο. Γι αυτό κήρυξε την επανάσταση για την Παλιγγενεσία ενός παλαιού έθνους, προτείνοντας τη δημιουργία ενός ανεξάρτητου κράτους με ελληνικές καταβολές, που θα ήταν μια λαϊκή και αστική συνάμα Δημοκρατία. Ένα δηλαδή κράτος με κεντρική εξουσία, που θα στηριζόταν όμως σε τοπικό και περιφερειακό αποκεντρωτικό σύστημα.

Δεν θα περιοριζόταν βέβαια στο Γένος μόνο των Ελλήνων, αλλά θα ήταν πολυεθνοτικό, πολυθρησκευτικό και πολυγλωσσικό, με επίσημη γλώσσα την ελληνική. Ένα ενιαίο κράτος όλων των λαών της Βαλκανικής Χερσονήσου, οι οποίοι υπέφεραν υπό τον ζυγό του Σουλτάνου. Έβλεπε με την ίδια συμπάθεια ακόμα και του Τούρκους που στέναζαν υπό την σουλτανική τυραννία.
Να γιατί στον "θούριο" ο Ρήγας διακηρύσσει απροκάλυπτα την επαναστατική του διάθεση, καλώντας τους αρχηγούς της στεριάς και της θάλασσας να διεξάγουν τον ένοπλο αγώνα:
"Ως πότε, παλληκάρια, να ζούμε στα στενά
μονάχοι, σαν λοντάρια, στες ράχες, στα βουνά;
.....Ανδρείοι καπετάνιοι, παπάδες, λαϊκοί,
σκοτώθηκαν, κι αγάδες, με άδικον σπαθί
κι αμέτρητ άλλοι τόσοι, και Τούρκοι και Ρωμιοί,
ζωήν και πλούτον χάνουν, χωρίς καμιά φορμή
....Κάλλιο ναι μιας ώρας ελεύθερη ζωή,
παρά σαράντα χρόνια σκλαβιά και φυλακή....
Με τα Δωδεκάφυλλη Χάρτα του πάλι ο Ρήγας, που το 1797 τύπωσε στη Βιέννη  και απεικόνιζε ολόκληρη την περιοχή του Δούναβη, τα νησιά του Αιγαίου και το δυτικό τμήμα της Μικράς Ασίας, σκοπό είχε να συνεγείρει το φρόνημα των υποδούλων για το ελληνικό παρελθόν, για τη δόξα που έπρεπε ν αναστηθεί. Προσδιόριζε έτσι τα γεωγραφικά, πληθυσμιακά και ιστορικά πλαίσια του νέου κράτους που είχε οραματιστεί, βάσει μιας διαχρονικής πατριδογνωσίας του Ελληνικού χώρου.
Η απεικόνιση του Ηρακλή με το υψωμένο ρόπαλο να κυνηγά μιαν Αμαζόνα, η υπόμνηση της νίκης του ελληνισμού κατά του ασιατικού δεσποτισμού με την εικόνα του Μεγάλου Αλεξάνδρου και των τεσσάρων στρατηγών, τα υπομνήματα του Ρήγα με τις ιστορικές αναφορές και τις θρυλικές παραδόσεις, δεν ήταν τίποτε άλλο παρά η υπενθύμιση αυτής της διαχρονικής πατριδογνωσίας του Ελληνικού χώρου, με στόχο την υποκίνηση όλων των υποδούλων βαλκανικών λαών για αποτίναξη του Τουρκικού ζυγού.
Τέλος τα ποιήματα γενικότερα του Ρήγα, η "Επαναστατική του Προκήρυξη", τα "Δίκαια του Ανθρώπου", αποτελούμενα από 35 άρθρα και το "Κυρίως Σύνταγμα", που το συνέθεταν 124 άρθρα, παραμένουν θεμελιώδους σημασίας όχι μόνο για την Κοινοβουλευτική και την Πολιτική Ιστορία της νεότερης Ελλάδας, αλλά και για τη Γενική Ιστορία των Βαλκανίων, καθώς τα γλυκόπνοα κηρύγματά του ώθησαν πρώτους του Έλληνες κι ύστερα τους άλλους υπόδουλους Βαλκάνιους λαούς σε ηρωικούς αγώνες για την κατάλυση της τυραννίας, την ανεξαρτησία και απελευθέρωσή τους.
Ο Ρήγας ο Βελεστινλής, που η βάσκανος μοίρα διέκοψε τη ζωή του στα 41 χρόνια του (βασανίστηκε βάναυσα και στραγγαλίστηκε στα μπουντρούμια ενός πύργου του Βελιγραδίου, στις 24 Ιουνίου του 1798), υπήρξε, χωρίς αμφιβολία, ο πρώτος οραματιστής Εθνεγέρτης της Ελλάδας, αλλά και ο πρώτος Δημοσιολόγος της νεότερης Ιστορίας της, αφού αυτός είναι εκείνος που πρώτος εμπνεύστηκε, διατύπωσε και διακήρυξε ένα πλήρη και συστηματικό Καταστατικό Χάρτη - ένα Σύνταγμα στην πατρίδα μας.
Βασίλης Χατζηβασιλείου