Η βίλα των μολότοφ

Από την «εποχή των χαστουκιών» στην εποχή... των μολότοφ.
Το ντου της αστυνομίας στη Βίλα Αμαλία σήμανε το τέλος μιας από τις πρώτες καταλήψεις στην Ελλάδα, που κράτησε είκοσι δύο χρόνια.
Μέσα στο ίδιο κτίριο όπου αποθηκεύθηκαν από τους καταληψίες χιλιάδες μπουκάλια για μολότοφ, βενζίνες, κροτίδες και ναρκωτικά, κάποτε στεγαζόταν το θρυλικό....

2ο Γυμνάσιο Αρρένων.
Ηταν την εποχή που ο Λευτέρης Παπαδόπουλος έγραφε το πολυτραγουδισμένο «Σάββατο κι απόβραδο», στίχοι γραμμένοι για την εποχή της αθωότητας, όταν ο ίδιος φοιτούσε στο θρυλικό 2ο Γυμνάσιο Αρρένων ή αλλιώς, όπως οι ίδιοι οι παλιοί μαθητές του την αποκαλούν, «εποχή των χαστουκιών».

Στη συμβολή των οδών Χέυδεν και Αχαρνών, στο κτίριο που για δεκαετίες ήταν υπό κατάληψη, για τους παλιούς μαθητές του ιστορικού σχολείου ακόμη πλανώνται οι φωνές των παιδιών και των καθηγητών... Ο μεγάλος πανεπιστημιακός δάσκαλος Χρήστος Γιανναράς έπαιζε μπάλα με τους συμμαθητές του στο προαύλιο του 2ου Γυμνασίου της οδού Χέυδεν, ο γνωστός πλαστικός χειρουργός Ανδρέας Φουστάνος έμαθε γράμματα στα θρανία του, ο Θεόδωρος Αγγελόπουλος σκέφτηκε ίσως για πρώτη φορά ότι θέλει να γίνει σκηνοθέτης. Μαθητές του ίδιου σχολείου ο μουσικός και ηθοποιός Βλάσσης Μπονάτσος, ο ηθοποιός Κώστας Καραγιώργης, ο Νίκος Βερόπουλος της γνωστής αλυσίδας σούπερ μάρκετ, αλλά και ο εκδότης του Κάκτου Οδυσσέας Χατζόπουλος που εξέδωσε το σύνολο της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας, συμβάλλοντας έτσι στην διατήρηση της κληρονομιάς του τόπου.

Επίσης, ο κριτικός Ιάσονας Τριανταφυλλίδης, ο εκφωνητής του ελληνικού τμήματος της Ντόιτσε Βέλε Αγγελος Μαρόπουλος, Ελληνες ζωγράφοι με διεθνή ακτινοβολία όπως οι Πέτρος Ζουμπουλάκης, Γρηγόρης Σεμιτέκολο και βέβαια ο Αλέκος Φασιανός φοίτησαν και έμαθαν να αγαπούν την τέχνη μέσα στις τάξεις του ιστορικού 2ου Γυμνασίίου Αρρένων, εκεί όπου γράφτηκε ένα μεγάλο κομμάτι της ιστορίας της ίδιας της Αθήνας.

Ο τελευταίος γυμνασιάρχης του, Α. Τσάπαλης, ως κορυφαίος εκπαιδευτικός άφησε το στίγμα του στα αμούστακα μαθητούδια που στη συνέχεια αγάπησαν τα γράμματα και τις τέχνες. Η προσωπικότητά του ήταν τόσο δυνατή, που οι μαθητές της γενιάς του '70 είχαν μετονομάσει το θρυλικό 2ο Γυμνάσιο σε «tsaptsap college» λόγω της εμβληματικής μορφής του μεγάλου εκπαιδευτικού, ο οποίος ήταν μαθηματικός. Το γερασμένο πλέον κτίριο της οδού Χέυδεν, το οποίο οι νεότεροι το ξέρουν ως «η κατάληψη της Βίλας Αμαλία», έχει γίνει ακόμη και βιβλίο από τη συγγραφέα Σόνια Γελαδάκη με τίτλο «Η εποχή των χαστουκιών», όπου οι αναγνώστες μεταφέρονται σε εποχές που ο δάσκαλος είχε το ελεύθερο από το εκπαιδευτικό σύστημα και από τον γονιό να ρίξει ακόμη και χαστούκι στον μαθητή που... ξέχασε να ανοίξει το βιβλίο.

Σήμερα μόνο η μαρμάρινη επιγραφή στην κορυφή της πρόσοψης («2ον Γυμνάσιον Αρρένων») θυμίζει πως το κτίριο αυτό, που είναι έτοιμο να καταρρεύσει παρασέρνοντας στα ερείπιά του ένα ολόκληρο κομμάτι της ζωντανής ιστορίας αυτού του τόπου, ήταν κάποτε ένα από τα καλύτερα σχολεία των Αθηνών. Λίγοι από τους διαβάτες σηκώνουν το κεφάλι τους για να δουν την ξεθωριασμένη μαρμάρινη επιγραφή. Και όσοι σηκώσουν το κεφάλι και διαβάσουν, δεν είναι άλλοι από τους εκατοντάδες μαθητές που πέρασαν από τις τάξεις του Γυμνασίου Αρρένων και πλέον διάγουν και αυτοί στη ζωή τους το τέλος μιας πραγματικά ιστορικής για την Αθήνα -και όχι μόνο- διαδρομής.
ΘΕΟΔΟΣΗΣ Π. ΠΑΝΟΥ

Η εισβολή των... πανκ

Ενα από τα πολλά μεγάλα κεφάλαια της ιστορίας του κτιρίου στην οδό Χέυδεν είναι και η περίοδος της κατάληψής του. Για είκοσι δύο χρόνια η Βίλα Αμαλία αποτελούσε κέντρο εξελίξεων ενός ρεύματος που έμελλε να ξεκινήσει ως η «επανάσταση του πανκ» και να εξελιχθεί σε παρακμιακό κίνημα.
Στα τέλη του 1989 το περίφημο κίνημα των καταλήψεων, που είχε «βλαστήσει» στην τότε Δυτική Γερμανία, εισάγεται στην Ελλάδα από Ελληνες φοιτητές. Την ίδια χρονιά μια ομάδα Ελλήνων πανκ καταλαμβάνει τη βίλα που είχε χτίσει ο Οθων για τη βασίλισσα Αμαλία στη λεωφόρο Συγγρού. Πολύ σύντομα όμως, έπειτα από επέμβαση της αστυνομίας, οι περίπου τριάντα νεαροί καταληψίες αναγκάζονται να φύγουν άρον-άρον από το κτίριο αναζητώντας νέο στέκι.
Με προτροπή ενός νεαρού, λάτρη τότε της μουσικής των Sex Pistols, ο οποίος στη συνέχεια εξελίχθηκε σε έναν από τους πιο μάχιμους φωτορεπόρτερ μεγάλων απογευματινών εφημερίδων, η ομάδα των καταληψιών αποφασίζει να μπει νύχτα στο εγκαταλειμμένο κτίριο της οδού Χέυδεν. Το κτίριο σαφώς και δεν ονομάζεται τότε Βίλα Αμαλία, οι πρώτοι καταληψίες όμως σε ανοιχτή συνέλευση παίρνουν την απόφαση να το αποκαλούν έτσι, προς τιμήν του πρώτου εκείνου κτιρίου που είχαν καταλάβει στη λεωφόρο Συγγρού.
Στα είκοσι δύο χρόνια της κατάληψής του το κτίριο έγινε έμβλημα για το αντιεξουσιαστικό κίνημα. Σε τουλάχιστον δύο προσπάθειες εισβολής αστυνομικών τη δεκαετία του ’90 οι καταληψίες είχαν αντισταθεί και είχαν αντιμετωπίσει τα ΜΑΤ, με αποτέλεσμα, το όνομα «Βίλα Αμαλία» να γίνει συνώνυμο του αναρχικού κινήματος στην Ελλάδα.

Εργαστήριο παρασκευής βομβών

Ορμητήριο για έκνομες πράξεις εις βάρος του κράτους και εργαστήριο παρασκευής βομβών μολότοφ ήταν η υπό κατάληψη Βίλα Αμαλία, σύμφωνα με τις δηλώσεις που έκανε ο υπουργός Δημόσιας Τάξης Νίκος Δένδιας μετά το τέλος της επιχείρησης της ΕΛ.ΑΣ για την εκκένωση του ιστορικού κτιρίου από τους καταληψίες. Νωρίς χθες το πρωί ισχυρές δυνάμεις της αστυνομίας, παρουσία εισαγγελέα, εισέβαλαν στο υπό κατάληψη εδώ και είκοσι δύο χρόνια κτίριο και συνέλαβαν οκτώ άτομα που βρίσκονταν στο εσωτερικό εκείνη την ώρα. Πρόκειται για έξι Ελληνες και δύο αλλοδαπούς, οι οποίοι με κλούβα της ΕΛ.ΑΣ. οδηγήθηκαν στη ΓΑΔΑ. Στο εσωτερικό του κτιρίου βρέθηκαν και κατασχέθηκαν αντιασφυξιογόνες μάσκες, 1.500 αδειανές φιάλες μπίρας, μεταλλικά σφαιρίδια, πτυσσόμενα κλομπ, σφεντόνες και μικροποσότητα χασίς.

Διοικητήριο για τις δυνάμεις κατοχής

Το 1860 είναι η εποχή που οι Βαυαροί βρίσκονται στην Αθήνα και με εντολή του πατέρα του βασιλιά Οθωνα αλλάζουν ακόμη και τις ονομασίες στις λίγες οδούς που υπήρχαν τότε στην καινούργια πρωτεύουσα του νεογέννητου ελληνικού κράτους, δίνοντας ονόματα ηρώων της Αρχαίας Ελλάδας. Είναι η εποχή που ο περίφημος αρχιτέκτονας Τσίλερ βρίσκει ελεύθερο χώρο να σχεδιάσει τα αριστουργήματά του. Ενα από αυτά ήταν και το ιστορικό κτίριο της οδού Χέυδεν, η οποία βέβαια εκείνη την εποχή όχι μόνο ήταν χωματόδρομος, αλλά στην κυριολεξία ένα χωράφι. Το κτίριο ολοκληρώνεται το 1862, τα χρόνια περνούν και απέναντί του οικοδομούνται οι εγκαταστάσεις του Πολυτεχνείου, ενώ το ίδιο έχει ήδη αρχίσει να χρησιμοποιείται αρχικά ως σχολαρχείο, για να φιλοξενήσει στη συνέχεια το θρυλικό πλέον 2ο Γυμνάσιο Αρρένων. Στην Κατοχή το επιτάσσουν οι Γερμανοί που είχαν... αδυναμία στα νεοκλασικά και το χρησιμοποιούν ως διοικητήριο για τις δυνάμεις κατοχής. Μετά το τέλος του πολέμου το Γυμνάσιο Αρρένων επιστρέφει στους χώρους του, για να παραμείνει εκεί έως το 1982, οπότε δημιουργούνται πλέον τα μικτά σχολεία. Το κτίριο -διατηρητέο και ιδιοκτησία του δήμου Αθηναίων- εγκαταλείπεται από τους μαθητές, αλλά και απ’ όλους, για να ξαναδεί... ενοίκους όταν πλέον μπαίνουν στο εσωτερικό του οι πρώτοι καταληψίες.
ΘΕΟΔ. Π. ΠΑΝΟΥ

«Επεφτε ξύλο με τη βέργα»
Αναμνήσεις  από το ένδοξο παρελθόν ξύπνησε στους απόφοιτους μαθητές του 2ου Γυμνασίου Αρρένων Αθηνών η εκκένωση της περίφημης Βίλας Αμαλίας. Ο Νίκος Ανδρικόπουλος, μαθητής του γυμνασίου τότε, ομότιμος καθηγητής του Χαροκοπείου Πανεπιστημίου σήμερα, ακόμη θυμάται τις επιβλητικές αίθουσες και την εντυπωσιακή φαρδιά μαρμάρινη σκάλα την οποία ανέβαινε καθημερινά για τα σχολικά έτη 1957-1963. «Λέγεται ότι το σχολείο μας ήταν ιδιαίτερα αυστηρό. Ναι, αυτό είναι αλήθεια... Και ξύλο με τη βέργα έπεφτε, και χαστούκια, αφού ως μαθητές δεν ήμασταν και οι ευκολότεροι. Στους περισσότερους από τους καθηγητές είχαμε κάνει μεγάλα χουνέρια και πλάκες ώστε για να μας επιβληθούν μόνο αυστηροί έπρεπε να ήταν. Οι καθηγητές μας υπήρξαν πραγματικοί ήρωες αφού ήταν αναγκασμένοι να κάνουν μαθήματα σε τάξεις ακόμη και με εκατό μαθητές. Οταν ξεκίνησα εγώ το Γυμνάσιο μέσα στην αίθουσα ήμασταν εκατόν πέντε μαθητές. Από αυτούς, στην 8η και τελευταία τάξη φτάσαμε μόνο οι εξήντα πέντε. Τώρα που το κτίριο εκκενώθηκε μετά από τόσα χρόνια, εύχομαι να αξιοποιηθεί γιατί είναι ένα από τα ωραιότερα κτίρια του κέντρου».
Θ. ΜΑΚΡΟΓΑΜΒΡΑΚΗΣ