Όταν μελετάς την ιστορία του βιβλίου, μελετάς στην ουσία την ιστορία της γνώσης...
Ας πετάξουμε λοιπόν με τα φτερά της φαντασίας και της ψυχής μας στους δρόμους της ιστορίας για να δούμε:
Πως ξεκίνησε το βιβλίο να γράφει την ιστορία του....
* Πήλινες Πλάκες.
Πρόγονοι των σημερινών βιβλίων ήταν οι πήλινες πλάκες πάνω στις οποίες χάραζαν τα γράμματα οι αρχαίοι λαοί της Μεσοποταμίας...Στον Ελλαδικό χώρο τις ονόμαζαν και όστρακα.
Ο πηλός ήταν ένα μέσο ευφάνταστα ανθεκτικό στο πέρασμα του χρόνου και στις φυσικές καταστροφές όπως η φωτιά, αλλά σίγουρα δεν ήταν τόσο βολικό... για την καταγραφή πληροφοριών. Γι αυτό και σύντομα αντικαταστάθηκαν. Το επόμενο υλικό:
* Πάπυρος.
Ο πάπυρος είναι ένα υλικό που μοιάζει με χαρτί και προέρχεται από το φυτό "πάπυρος" που μεγαλώνει στις όχθες του Νείλου. Χρησιμοποιήθηκε από τους αρχαίους Αιγύπτιους, τους Έλληνες και τους Ρωμαίους. Για την κατασκευή του υλικού γραφής, έκοβαν τους βλαστούς των φυτών κατά μήκος σε λεπτές ταινίες, που τις επεξεργάζονταν.
Οι γραφείς έγραφαν στον πάπυρο με μελάνι και καλάμια. Τα βιβλία από πάπυρο είχαν το σχήμα ρολού, το μήκος του οποίου έφτανε και τα σαράντα μέτρα. Τα έργα των μεγάλων συγγραφέων της αρχαιότητας γράφτηκαν σε ρολούς από πάπυρο και η δημιουργία των αντιγράφων γινόταν με το χέρι...
Ο πάπυρος ως υλικό είχε τρία πλεονεκτήματα: Ήταν εύκολο να παραχθεί, ήταν φθηνός και αποτελούσε μια εξαιρετική επιφάνεια γραφής. Είχε όμως σημαντικά μειονεκτήματα: Κατ αρχήν του έλειπε αντοχή στο χρόνο και στην υγρασία. Ύστερα, το φυτό πάπυρος δεν φύτρωνε σε πολλά μέρη του αρχαίου κόσμου. Και τέλος, επειδή η αντιγραφή γινόταν με το χέρι, η όλη διαδικασία ήταν ακριβή και αργή και ο αριθμός των αντιτύπων κάθε έργου ήταν πολύ περιορισμένος.
Γι αυτό τελικά υιοθετήθηκε ένα άλλο υλικό ως μέσο καταγραφής..
* Περγαμηνή.
Η περγαμηνή πήρε το όνομα της από την πόλη Πέργαμο της Μικράς Ασίας, όπου τελειοποιήθηκε η παρασκευή της γύρω στον 40 αι. π.Χ. Νωρίτερα, ήταν γνωστή ως διφθέρα στους Έλληνες και μεμβράνη στους Ρωμαίους...
Φτιαγμένη από επεξεργασμένα δέρματα ζώων είχε εξαιρετική αντοχή στο χρόνο.
Εξάλλου το φύλλο της περγαμηνής είχε το πλεονέκτημα ότι μπορούσε να τυλιχθεί και να διπλωθεί με οποιονδήποτε τρόπο, να κοπεί σε οποιεσδήποτε διαστάσεις, να γραφεί και από τις δύο πλευρές και ακόμα, όταν το έπλεναν, ήταν δυνατό να χρησιμοποιηθεί και πάλι.
Γι αυτό και γρήγορα καθιερώθηκε ως το κατ εξοχήν υλικό γραφής. Ήταν όμως πολύ ακριβή. Πόσα πρόβατα θα έπρεπε να σφαγούν για να γίνει ένα βιβλίο με 200 φύλλα, αν από το κάθε δέρμα είχαμε το πολύ τέσσερα φύλλα; Αυτό οδήγησε στην αναζήτηση άλλης λύσης.
* Χαρτί.
Στη μακρινή Κίνα το 105 π.Χ. εμφανίζεται για πρώτη φορά ένα νέο υλικό, το χαρτί. Κατασκευασμένο αρχικά από ίνες λιναριού, κανναβιού και κομμάτια κουρελιών, ήταν χοντρό, αλλά εξυπηρετούσε τις ανάγκες των Κινέζων γραμματισμένων. Η παρασκευή του θεωρούνταν ιερό μυστικό απαραβίαστο, που έπρεπε να κρατηθεί μυστικό από τους ξένους.
Κι όμως δεν άργησε να μεταφερθεί και στην Ευρώπη μέσω των Αράβων, που ταξίδεψαν στην Κίνα.. Με την πάροδο των χρόνων ο τρόπος κατασκευής εξελίχθηκε και σήμερα χρησιμοποιείται ως πρώτη ύλη το ξύλο.
Εκτός από την αλλαγή στο υλικό, με την πάροδο των χρόνων έγιναν και αλλαγές στο σχήμα του βιβλίου.
* Από τον κύλινδρο στους κώδικες.
Η χρήση του κυλίνδρου δυσκόλευε την ανάγνωση. ΄Επρεπε με το ένα χέρι να ξετυλίγεται ο πάπυρος και με το άλλο να τυλίγεται. Χρειαζόταν κάτι που να είναι εύκολο στο άνοιγμα , στο κλείσιμο και στο ξεφύλλισμα. Έτσι γύρω στον 2ο αιώνα π.Χ. σκέφτηκαν κάτι άλλο:
Πήραν κομμάτια από πάπυρο ή περγαμηνή (και αργότερα από χαρτί), τα δίπλωσαν στη μέση, τα έραψαν και έτσι έφτιαξαν ένα τεύχος.
Τα τέσσερα φύλλα διπλωμένα στη μέση έδωσαν ένα τεύχος με οκτώ φύλλα, που ονομαζόταν τετράδιο (τετράς επί δύο).
Πολλά τετράδια ραμμένα μαζί στη ράχη αποτελούσαν τον κώδικα.
Ο Κώδικας λοιπόν αποτελεί τύπο συλλογής χειρογράφων από πάπυρο, περγαμηνή ή χαρτί, στερεωμένων σε ένα σώμα με τη μορφή βιβλίου...
Ο παλαιότερος ελληνικός κώδικας που σώζεται και ο οποίος προέρχεται από τον 4ο μ.Χ αιώνα είναι ο Σιναϊτικός Κώδικας (Codex Singitions), ένα χειρόγραφο της Αγίας Γραφής σε ελληνική γλώσσα.
Οι άλλοι δύο από τους τρεις παλαιότερους που σώζονται, ο Αλεξανδρινός και ο Βατικανός, περιέχουν επίσης βιβλία της Αγίας Γραφής.
* Από τους κώδικες στα τυπωμένα βιβλία.
Ως πριν από 500 περίπου χρόνια κανείς δεν ήξερε πως να τυπώσει μια σελίδα βιβλίου σε πολλά όμοια αντίτυπα. Χρειάζονταν ώρες, μήνες, ίσως και χρόνια για να γίνει ένα μόνο αντίγραφο ενός βιβλίου.
Ώσπου στη Γερμανία το 15 αιώνα ο Γιοχάνες Γκούτενμπεργκ (Ιωάννης Γουτεμβέργιος) έκανε κάτι πρωτοποριακό. Κατασκεύασε τα πρώρα μεταλλικά κινητά στοιχεία και την πρώτη τυπογραφική μηχανή, το πιεστήριο.
Το πρώτο βιβλίο που τύπωσε ήταν η Αγία Γραφή, το 1456.
Το όνειρο έγινε πραγματικότητα. Τώρα πια το να παραχθούν χιλιάδες ή και εκατοντάδες χιλιάδες αντίτυπα ενός βιβλίου είναι όχι μόνο εφικτό αλλά και εύκολο. Το βιβλίο έγινε προσιτό σε όλους....
* Από το τυπωμένο βιβλίο στο e-βιβλίο.
Στις μέρες μας γίναμε θεατές μιας άλλης αλλαγής:
Το βιβλίο που αποθηκεύεται ηλεκτρονικά και διαβάζεται από δίσκους cd ή στο διαδίκτυο. Τι θα σκεφτόταν άραγε ο Γουτεμβέργιος, αν έβλεπε το σημερινό ηλεκτρονικό βιβλίο;
Θα ανησυχούσε μήπως αυτό σημάνει το τέλος της εποχής του κλασσικού βιβλίου;
΄'Η θα χαιρόταν που η σύγχρονη τεχνολογία δίνει τη δυνατότητα να προφυλαχθούν τα κλασσικά κείμενα και βιβλία αποθηκευμένα και σε ψηφιακή μορφή;
Οδοιπόρος
0 Σχόλια