Καλαβρία, ήχοι ελληνικοί

Ρέτζο ντι Καλάμπρια, Κρατόνε, Μεταπόντο, Ασπρομόντε, Πεντεντάντιλο, άντρα μου πάει....
Λέξεις, ήχοι, τοπωνύμια, πόλεις, χωριά και ακρωτήρια, τραγούδια, ιστορίες και βάσανα που ηχούν ελληνικά.
Αυτά ακούει, βλέπει και αισθάνεται όποιος επισκέπτεται τη μύτη της ιταλικής μπότας.
Μια περιοχή όπου τα πρώτα ελληνικά που ακούστηκαν προέρχονταν από τους Μυκηναίους εμπόρους που πουλούσαν αγγεία, αρωματικό λάδι και υφάσματα, και αγόραζαν μέταλλα και άλλες πρώτες ύλες. Ακολούθησαν τον 8ο αι. για μόνιμη εγκατάσταση σε γνώριμους τόπους οι άποικοι από τη Χαλκίδα, τη Σπάρτη, την Αχαΐα, τη Λοκρίδα, τη μικρασιατική Κολοφώνα.

Αυτοί, μαζί με τα λίγα υπάρχοντα και τις πολλές ελπίδες, έφεραν μαζί τους το αλφάβητο και τη γραφή, την επιδεξιότητα και τις τέχνες τους, τους θεούς και τις λατρευτικές τους παραδόσεις και έφτιαξαν ένα μεγάλο κομμάτι ελληνισμού τόσο μεγάλο και τόσο ελληνικό που μαζί με τις γύρω περιοχές να το ονομάσουν οι ίδιοι οι αρχαίοι "Μεγάλη Ελλάδα".
Όλες αυτές οι περιοχές άκμασαν και διέπρεψαν στα αρχαϊκά και κλασικά χρόνια. Φιλοξένησαν μεγάλους διανοητές, όπως τον Πυθαγόρα, παρήγαγαν μεγάλους αθλητές όπως τον Μίλωνα, κέρδισαν
πολλές ολυμπιακές νίκες και πρόσφεραν μεγάλα έργα τέχνης στα πανελλήνια ιερά της μητέρας πατρίδας.

Ο πλούτος και η ευημερία ως συνήθως, οδήγησαν τους αποίκους σε εμφύλιες συγκρούσεις, με αποτέλεσμα η αυστηρότητα των Κροτωνιατών να εξαφανίσει την τρυφηλότητα των Συβαριτών. Στα κλασικά χρόνια προσκάλεσαν τον Περικλή να ιδρύσει εκεί τη μοναδική αθηναϊκή αποικία, τους Θουρίους, μαζί με τον πολεοδόμο Ιππόδαμο, τον ιστορικό Ηρόδοτο και τον σοφιστή Πρωταγόρα. 
Εκεί πολέμησε τομ 3ο αι. ο Ηπειρώτης βασιλιάς Πύρρος και εκεί υπέστη τις πύρρειες νίκες του. Εκεί, η σαρωτική προς νότον επέκταση των Ρωμαίων ήλθε για πρώτη φορά σε επαφή με ακραιφνώς ελληνικές περιοχές και δημιουργίες.
Παρά τις έξωθεν πιέσεις διαφόρων βαρβαρικών φύλων, η Καλαβρία και η Λουκανία έγιναν χώρος και έδρα της βυζαντινής κυριαρχίας από τον 8ο έως τον 11ο αι. Το ελληνικό στοιχείο επιβίωσε παρά την κατάκτηση των Νορμανδών, λόγω και της συνεχούς ενίσχυσης του με νέες αφίξεις από την κυρίως Ελλάδα και τη Μικρά Ασία.

Έως τον 14ο αι. στα δύο τρίτα των οικισμών της περιοχής ομιλούνταν οι ελληνικές διάλεκτοι, αλλά από τον 17ο αι. αυτές συρρικνώθηκαν και επιβίωσαν μόνο σε απομακρυσμένες περιοχές.
Όμως η περιοχή είναι γεμάτη από βυζαντινές μνήμες και μνημεία: φρούρια στην Αμαντέα και οικισμοί στο Στίλο, μονές στο Ροσάντο, εκκλησίες και τοιχογραφίες στη Ματέρα.

Τα τραγούδια και η μουσική παράδοση αντέχουν ακόμα στο Γκαλλιτσιανό, τα γκρεκάνικα νομίζεις πως ψιθυρίζονται τις νύχτες στο εγκαταλελειμμένο Ρογούδι... άντρα μου πάει...
Πάντως, αν εξαιρέσει κανείς τις δίγλωσσες πινακίδες στην Μπόβα Μαρίνα και κάποιες άλλες μικρές ενδείξεις ελληνικής παρουσίας, πιο πολύ γίνεται κατανοητό πως η περιοχή αυτή ήταν μια μεγάλη κοιτίδα ελληνισμού, όταν επισκεφθεί κανείς τους αρχαίους ναούς και το εκκλησιαστήριο στο Μεταπόντιο, τις πλατείες οδούς των Θουρίων, το ιερό της Ήρας Λακινίας στον Κρότωνα, τον μεγάλο αρχαιολογικό χώρο των Επιζεφυρίων Λοκρών.
Ακόμα, η περιοχή έχει την τύχη, όπως και ολόκληρη η Ιταλία, να στολίζεται με εξαιρετικά αρχαιολογικά μουσεία, όπου μπορεί κανείς να θαυμάσει σπουδαία έργα της αρχαίας ελληνικής τέχνης, από τους ανάγλυφους λοκρικούς πίνακες και τις πήλινες προτομές από τα ιερά της Δήμητρας, μέχρι τα ναυάγια των αρχαίων ελληνικών πλοίων και τα μοναδικά (φειδιακά;) αγάλματα του Ριάτσε!
Πάνος Βαλαβάνης
καθηγητής Κλασικής Αρχαιολογίας Πανεπιστημίου Αθηνών
"ΚΟΙΤΙΔΕΣ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ"
 Η Καθημερινή
Τέσσα